Wednesday 9 September 2009

Η εικόνα της μεταμοσχευτικής διαδικασίας στην Ελλάδα σήμερα

Οι μεταμοσχεύσεις ανθρωπίνων ιστών και οργάνων είναι ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα του 20ου αιώνα που έκαναν πραγματικότητα την προσδοκία χιλιάδων δοκιμαζομένων συνανθρώπων μας για παράταση και καλύτερη ποιότητα ζωής. Η αντικατάσταση ενός οργάνου δίνει τη δυνατότητα επανόδου στη ζωή και συμβάλλει στην ευεξία πολλών ανθρώπων με νεφρική, καρδιακή ή ηπατική ανεπάρκεια τελικού σταδίου ή σοβαρή και μη ιάσιμη με διαφορετική θεραπευτική μέθοδο, πάθηση. 

Η πρόοδος των μεταμοσχεύσεων είναι αποτέλεσμα μακροχρόνιας έρευνας, της αναβάθμισης των χειρουργικών τεχνικών, της βελτίωσης στη διερεύνηση των ανοσοβιολογικών μηχανισμών της απόρριψης και της ανοχής του μοσχεύματος, της ανακάλυψης και παρασκευής νέων αποτελεσματικών ανοσοκατασταλτικών ουσιών και γενικά της ραγδαίας, κατά τις τελευταίες δεκαετίες, εξέλιξης της ιατρικής τεχνολογίας. Πλέον στις μέρες μας έχουμε τη δυνατότητα να μεταμοσχεύουμε σχεδόν όλα τα συμπαγή όργανα του ανθρώπινου οργανισμού και με τη κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή μέσω των ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων να μειώνουμε όσο το δυνατό το κίνδυνο απόρριψης οποιαδήποτε μορφής (υπεροξείας, οξείας, χρόνιας) και να παρατείνουμε τη ζωτικότητα του μεταμοσχευμένου οργάνου.
Οι μεταμοσχεύσεις όμως ανέδειξαν και μια άλλη διάσταση εκτός της ιατρικής. Αυτή είναι η ανθρώπινη που πηγάζει από την προσφορά ζωής χάρη στη μεγαλύτερη πράξη αγάπης, ανιδιοτέλειας και αλτρουισμού, της Δωρεάς Οργάνων και Ιστών που είναι ο ακρογωνιαίος λίθος όλης αυτής της πολύπλοκης διαδικασίας. Ωστόσο παρά την πρόοδο στο ιατρικό μέρος, το μεγαλύτερο εμπόδιο είναι η σοβαρή έλλειψη μοσχευμάτων. Πολλοί ασθενείς πεθαίνουν περιμένοντας εναγωνίως στη λίστα αναμονής αφού οι υπάρχουσες ανάγκες για μόσχευμα δεν μπορούν να καλυφθούν. 
Είναι κατανοητό λοιπόν ότι η επιτυχία μιας μεταμόσχευσης εξαρτάται από ποικίλους παράγοντες που αφορούν τόσο το δότη όσο και το λήπτη του οργάνου. Όπως είναι φανερό η μεταμόσχευση είναι μια αυστηρά ιεραρχημένη ιατρική πράξη που αποτελείται από λειτουργικά τμήματα της ίδιας σπουδαιότητας. Αν ένα από αυτά υπολειτουργεί τότε απορυθμίζεται όλο το σύστημα. Αυτά όμως τα τόσο θεμελιώδη σε τι επίπεδο εφαρμογής βρίσκονται στη χώρα μας και ποια είναι η εικόνα της μεταμοσχευτικής διαδικασίας σήμερα;
Η εικόνα είναι απογοητευτική. Το μεταμοσχευτικό σύστημα της Ελλάδος και όλοι οι φορείς που το απαρτίζουν (ΕΟΜ, νοσοκομεία, οργανώσεις, κ.α.), παρά τις προσπάθειες που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια, δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τα χρόνιως - σωρευθέντα και διαρκώς αναφυόμενα μεταμοσχευτικά προβλήματα, με επακόλουθο να μη μπορούν να αντεπεξέλθουν στις ανάγκες τις κοινωνίας μας για παροχή υγείας σε τόσο δύσκολα και εξειδικευμένα ιατρικά ζητήματα. 
Η συνέπεια αυτής της δυσάρεστης διαπίστωσης είναι η συνεχιζόμενη αύξηση της δυσαναλογίας μεταξύ προσφοράς και ζήτησης οργάνων και ιστών που πολλές φορές είναι μοιραία για τη τύχη πολλών ασθενών. Μελετώντας στοιχεία από αναγνωρισμένους φορείς αλλά και από δικές μας προσωπικές εμπειρίες λόγω της χρόνιας και σχεδόν καθημερινής επαφής με τους επαγγελματίες υγείας της χώρας μας άλλα και του εξωτερικού, έχουμε επισημάνει μερικές από τις ποιο ουσιώδεις αδυναμίες του συστήματος.

1. ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΤΙΚΟ ΧΑΣΜΑ
Με τον όρο Μεταμοσχευτικό Χάσμα εννοούμε τη δυσαναλογία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης οργάνων και ιστών. Σας παραθέτουμε στοιχεία των τριών τελευταίων χρόνων, του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Συντονιστών Μεταμοσχεύσεων (European Transplant Coordinators Organization) που αποδεικνύουν σε τι απογοητευτική κατάσταση βρίσκεται η προσφορά οργάνων και η μεταμοσχευτική δραστηριότητα στη Ελλάδα.
Για το 2006 πατήστε εδώ
Για το 2007 πατήστε εδώ
Για το 2008 πατήστε εδώ
Διακρίνουμε ότι η χώρα μας κατατάσσεται στις τελευταίες θέσεις για σειρά ετών στο Διεθνή χώρο στην προσφορά δοτών, δυνητικών και ζώντων αλλά και στη μεταμοσχευτική δραστηριότητα. Η εικόνα γίνεται ακόμα ποιο απογοητευτική όταν εξετάσουμε τα στοιχεία για τις μεταμοσχεύσεις παγκρέατος ή τις διπλές μεταμοσχεύσεις όπως καρδίας-πνεύμονα, ήπαρ-νεφρού, παγκρέατος νεφρού κ.α. Πληροφοριακά αναφέρουμε ότι μεταμοσχεύσεις παγκρέατος δεν γίνονται ενώ έχουν γίνει μόλις 2 μεταμοσχεύσεις παγκρέατος-νεφρού και 1 ήπαρ-νεφρού το 2008, ενώ άλλες χώρες έχουν εδραιώσει τη διαδικασία της διπλής μεταμόσχευσης εδώ και πολλά χρόνια. Τα προαναφερόμενα λοιπόν μας φανερώνουν το πόσο δύσκολα μπορεί κάποιος ασθενής να βρει μόσχευμα αλλά και τη δυσοίωνη προοπτική της μεταμόσχευσης στη πατρίδα μας.
Η έλλειψη δοτών είναι ένα από τα πιο κύρια εμπόδια. Αυτό κυρίως οφείλεται στους εξής παράγοντες :
 • Κοινωνική στάση απέναντι στην ιδέα της Δωρεάς Οργάνων
Η Δωρεά Οργάνων είναι ένας από τους πιο σημαντικούς πυλώνες που στηρίζεται το οικοδόμημα της μεταμόσχευσης. Παρόλα αυτά ακόμα και σήμερα μεγάλο μέρος της κοινωνία μας, διαφόρων ταξικών τμημάτων, αντιμετωπίζει αυτή τη μεγάλη ιδέα με καχυποψία και επιφυλακτικότητα. Κύριες αιτίες είναι διάφορες κοινωνικές, ηθικές και θρησκευτικές προκαταλήψεις που κυριαρχούν, πολλές φορές χωρίς αντίκρισμα, σε μεγάλους τομείς της κοινωνίας μας. Πολύ σημαντικό ανάχωμα στη διαδικασία της δωρεάς είναι και η μη πληροφόρηση που σαν απόρροια έχει την άγνοια βασικών εννοιών, όπως του εγκεφαλικού θανάτου που η μη αποδοχή του αποτελεί το μείζον εμπόδιο στη συναίνεση.
• Έλλειψη οργάνωσης και εξειδίκευσης στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) και στα Νευροχειρουργικά τμήματα της χώρας (Ν/Χ).
Τα μοσχεύματα προέρχονται κυρίως από τους δυνητικούς δότες που δηλώνονται από τις ΜΕΘ. Εδώ και αρκετά χρόνια λόγω πολιτικών, οικονομικών και οργανωτικών παραγόντων παρατηρούμε ΜΕΘ να βρίσκονται σε υπολειτουργία λόγω έλλειψης υλικοτεχνικής υποδομής και εξειδικευμένου προσωπικού. Επακόλουθα αυτών των δυσάρεστων ελλείψεων είναι το ιατρικό και υγειονομικό προσωπικό των ΜΕΘ να μην αναγνωρίζουν ένα δυνητικό δότη, να μη μπορούν να υποστηρίξουν ένα δυνητικό δότη παρέχοντας του τη σωστή ιατρική και νοσηλευτική φροντίδα ώστε τα όργανα του να είναι ικανά για μεταμόσχευση, να μην ενημερώνουν το οικογενειακό περιβάλλον ενός εγκεφαλικά νεκρού ασθενούς για τη δυνατότητα της Δωρεάς Οργάνων ή να μη γίνονται οι ορθές πράξεις σε σωστό χρόνο για τη σημαντική διαδικασία της αφαίρεσης των οργάνων. Αυτοί οι λόγοι αποτυπώνουν χαρακτηριστικά τις αδυναμίες του συστήματος υγείας της χώρας μας είτε λόγω ελλείψεων, είτε λόγω άγνοιας.
• Συντονιστής μεταμοσχεύσεων
Αναλύοντας τα καθήκοντα ενός συντονιστή μεταμοσχεύσεων καταλαβαίνεις ότι είναι ίσως το πιο σημαντικό γρανάζι για την επιτυχία της μεταμόσχευσης. Τα καθήκοντα του όπως η αναγνώριση του δότη, η συντήρηση του, η προσέγγιση της οικογένειας του δότη, ο συντονισμός της αφαίρεσης των οργάνων, κ.τ.λ. αποδεικνύουν τα προαναφερόμενα. Η σπουδαιότητα του συντονιστή μεταμοσχεύσεων είναι παγκοσμίως γνωστή και μάλιστα έχει είδη αποδειχθεί από την εφαρμογή γνωστών πετυχημένων οργανωτικών μοντέλων μεταμοσχευτικής διαδικασίας (π.χ. Ισπανικό μοντέλο). Μάλιστα θεωρείται και ένας από τους κύριους παράγοντες αύξησης διαθέσιμων μοσχευμάτων σε χώρες που στο παρελθόν είχαν αντίστοιχα προβλήματα μ’ εμάς. Η ελληνική νομοθεσία για το συντονισμό των μεταμοσχεύσεων ενώ ακολουθεί σε γενικές γραμμές τα διεθνή πρότυπα ωστόσο κατά την εφαρμογή της υστερεί σε καίρια ζητήματα όπως π.χ. δεν υπάρχει μέριμνα για τον περιφερειακό συντονισμό της μεταμόσχευσης ή η εφαρμογή του τοπικού συντονιστή είναι επιεικώς υποτονική.

2. ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ
Η άποψη μας που πηγάζει και από τη συναναστροφή πολλών από εμάς και με κέντρα του εξωτερικού, είναι ότι δεν υπάρχουν οργανωμένα Μεταμοσχευτικά Κέντρα στη χώρα μας και στις υπάρχουσες δομές τους διακρίνονται τεράστιες ελλείψεις σε όλους τους τομείς. Αναφορικά σας παραθέτουμε τις πιο ουσιώδεις αιτίες της ανεπάρκειας των ελληνικών Μεταμοσχευτικών Κέντρων:
• Απουσία κατάλληλου ιατρικού, νοσηλευτικού αλλά και παραϊατρικού προσωπικού
Για να στηριχτεί μια τόσο εξειδικευμένη ιατρική πράξη χρειάζεται ένα πλήθος επαγγελματιών υγείας που με την απαραίτητη κατάρτιση θα είναι ικανοί να αντιμετωπίζουν κάθε είδους απαίτηση της διαδικασίας. Σήμερα η κατάσταση είναι τραγική με αποτέλεσμα στα κατ’ όνομα μόνο ελληνικά Μεταμοσχευτικά Κέντρα να μην υπάρχουν στελεχωμένα και κατ’ επέκταση ενεργά τμήματα και κλινικές, αναγκαία ώστε να κατοχυρώνουν την επιτυχή έκβαση μιας τέτοιας βαρύτητας ιατρικής εφαρμογής. Μάλιστα πολλά από αυτά λειτουργούν με δανεικό προσωπικό, κυρίως νοσηλευτικό από άλλα τμήματα, ενώ βασικοί τομείς διαχείρισης ασθενών να στηρίζονται από ένα και μόνο ιατρό που σε περίπτωση απουσίας του να νεκρώνει όλο το σύστημα με μοιραία επακόλουθα για κάποιο μελλοντικό ή είδη μεταμοσχευμένο ασθενή. Εδώ θέλουμε να τονίσουμε ότι η στέρηση ιατρικού προσωπικού ακυρώνει και ένα σημαντικό συστατικό που συναντά κανείς σε Κέντρα του εξωτερικού. Αυτό είναι ότι στο ίδιο νοσοκομείο υφίσταται συνεργασία μεταξύ ιατρών διαφόρων ειδικοτήτων έτσι ώστε να υπάρχει πλήρη εικόνα της κατάστασης του ασθενούς σε τακτικά χρονικά διαστήματα, σε όλους τους τομείς της υγείας του, ώστε να αντιμετωπίζονται κάθε είδους επιπλοκές-παρενέργειες που είναι πολύ συχνές και πολλές φορές πολύ σοβαρές στους μεταμοσχευμένους ασθενείς. Τα κενά στα Κέντρα της χώρας δεν αφορούν μόνο τον ιατρικό και νοσηλευτικό τομέα αλλά και σε καθετί που αφορά την οργάνωση της όλης διαδικασίας της μεταμόσχευσης. Δηλαδή δεν υπάρχει μέριμνα ώστε να στηρίζονται οι λήπτες και οι οικογένειες τους από ειδικούς ψυχολόγους τόσο πριν όσο και μετά τη μεταμόσχευση, δεν υπάρχουν υπεύθυνοι διατροφολόγοι για να τους διαμορφώσουν ένα σωστό διατροφικό τρόπο ζωής, δεν υπάρχουν επαρκείς διοικητικοί υπάλληλοι ώστε να διεκπεραιώνεται σε σωστό χρόνο όλο το διοικητικό έργο ενός Κέντρου αντί όπως δυστυχώς γίνεται σήμερα να πέφτει σε πλάτες ιατρών που η δουλειά τους είναι η παροχή ιατρικής περίθαλψης και η έρευνα ή νοσηλευτών που έχουν πολύ πιο υπεύθυνα καθήκοντα, ακόμα δε και οι αισθητές αδυναμίες στο σημαντικότατο τομέα της καθαριότητας.
• Ανεπαρκείς υλικοτεχνική υποδομή
Η έλλειψη της υλικοτεχνικής υποδομής είναι εντονότατη. Είναι ασύλληπτο για Μεταμοσχευτικό Κέντρο να υπάρχουν θάλαμοι με 5 και 6 κρεβάτια και να νοσηλεύονται χειρουργικά περιστατικά που καμία σχέση δεν έχουν με τη μεταμόσχευση. Επίσης σοβαρές εξετάσεις επιβεβλημένες για τη βιωσιμότητα του μοσχεύματος δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν λόγο απουσίας χρήσιμων ιατρικών μηχανημάτων. Μάλιστα έχει παρατηρηθεί το φαινόμενο να μεταφέρονται νοσηλευόμενοι ασθενείς σε εξωτερικά ιδιωτικά διαγνωστικά κέντρα για την πραγματοποίηση κάποιας ιατρικής εξέτασης, γεγονός εξόχως απαράδεκτο και καταδικαστέο, γιατί είναι παγκοσμίως γνωστή η υψηλή επικινδυνότητα του προσφάτως μεταμοσχευμένου ασθενούς (με μεγάλες δόσεις ανοσοκαταστολής) σε εξωτερικές λοιμώξεις. Αλλά και μετά τη μεταμόσχευση, ασθενείς συνωστίζονται σε ακατάλληλους χώρους περιμένοντας για μια αιμοληψία ή για κάποια άλλη εξέταση ή και ακόμη για την επίσκεψη στον θεράποντα ιατρό τους μαζί με άλλους ασθενείς με κάθε είδους ιατρικό πρόβλημα. Γεγονός που παρατηρείται μόνο στη χώρα μας αφού στην υπόλοιπη Ευρώπη οι μεταμοσχευμένοι περιθάλπονται σε διαφορετικούς χώρους από ότι οι άλλοι ασθενείς πάντα για το φόβο των λοιμώξεων. Επίσης και η τεχνική υποστήριξη της παρούσας υλικοτεχνικής υποδομής είναι ανύπαρκτη γεγονός που μεγιστοποιεί το είδη βεβαρημένο πρόβλημα.
• Ανυπαρξία παιδιατρικού μεταμοσχευτικού κέντρου
Η μεταμόσχευση σε παιδί είναι μια πολύ εξειδικευμένη επέμβαση. Επίσης είναι πολύ δύσκολη και η εύρεση κατάλληλου μοσχεύματος. Όμως για να ξεπεραστεί αυτό το μεγάλο πρόβλημα υπάρχουν διαδικασίες, όπως η μεταμόσχευση από συγγενικό μόσχευμα ήπατος που δυστυχώς δεν πραγματοποιείται στην χώρα μας. Ωστόσο σήμερα υπάρχουν αρκετά παιδιά χειρουργημένα στο εξωτερικό που οι γονείς τους τα αναγέννησαν χαρίζοντας η μητέρα ή ο πατέρας ένα μέρος του ήπατος (αριστερό λοβό) ώστε να εμφυτευτεί σ’ αυτά ή ένα νεφρό. Η μεταμόσχευση αλλά και η μετέπειτα διαχείριση του μοσχεύματος και κατ’ επέκταση της ζωής ενός μικρού παιδιού, εκτός από άκρως εξειδικευμένη είναι και μια πολύ λεπτή διαδικασία. Στην Ελλάδα η παροχή ιατρικής φροντίδας σ’ αυτό τον τομέα είναι ανύπαρκτη. Η απουσία μιας παιδιατρικής μεταμοσχευτικής κλινικής με την κατάλληλη υλικοτεχνική υποδομή και προσωπικό είναι ιδιαίτερα αισθητή στις οικογένειες που έχουν δοκιμαστεί από μια τέτοια δύσκολη εμπειρία ζωής. Μάλιστα η αγωνία τους για την υγεία των παιδιών τους μεγαλώνει όταν επιστρέφουν στην Ελλάδα και έρχονται αντιμέτωποι με όλο αυτό τον όγκο των ελλείψεων, παραλήψεων, και της άγνοιας που κυριαρχεί, τονίζοντας την έλλειψη ενός εξειδικευμένου ιατρικού κέντρου υποδοχής, αναγκάζοντας τους να ψάχνουν τον κατάλληλο παιδίατρο, οφθαλμίατρο, οδοντίατρο ή όποια άλλη ειδικότητα χρειαστούν τα παιδιά στη διάρκεια της ζωή τους. Τα προαναφερόμενα μπαίνουν στη σωστή τους διάσταση όταν κατανοήσουμε ότι αναφέρονται σε βρέφη ηλικίας 3,4 ή 5 μηνών που ξεκινούν τη ζωή τους με ένα σημαντικό μειονέκτημα σε σχέση με τα άλλα παιδιά, οδηγώντας έτσι τους γονείς τους σε απόγνωση και με συνεχή αγωνία μήπως κάτι συμβεί στα έτσι κι αλλιώς ευαίσθητα μωρά τους αφού δεν διαβλέπουν κάποια λύση στο άμεσο μέλλον για αυτό το σοβαρότατο θέμα.
Αποδεικνύεται λοιπόν ότι την αδυναμία του μεταμοσχευτικού προγράμματος της χώρας μας, τη συναντά κανείς σε όλα τα επίπεδα. Για να βρεθεί διέξοδος πρέπει η Πολιτεία, οι εμπλεκόμενοι φορείς, τα σωματεία να σκύψουν πάνω από τα τόσα σοβαρά προβλήματα ώστε να βρεθεί μια βιώσιμη λύση όσο το δυνατόν συντομότερα. Εξάλλου το χρωστάμε στην κοινωνία ύστερα από τόσα χρόνια μεταμοσχευτικής ανεπάρκειας. Η πρόταση από το καλοκαίρι του 2008 του Υπουργείου Υγείας για τροποποίηση του ισχύοντα νόμου 2737/1999 με τη ταυτόχρονη ίδρυση Διεθνούς Μεταμοσχευτικού Κέντρου βρίσκεται σε σωστή κατεύθυνση. Ωστόσο σ’ αυτό το σημείο θα θέλαμε να επισημάνουμε ότι δεν χρειάζονται να ψάχνονται μαγικές λύσεις αφού όπως είναι γνωστό παγκοσμίως, υπάρχουν δοκιμασμένα μοντέλα οργάνωσης μεταμοσχευτικής διαδικασίας (Ισπανικό μοντέλο) που υιοθετήθηκαν από χώρες με τα ίδια προβλήματα μ’ εμάς (Ιταλία) και τα θετικά αποτελέσματα αποκαλύφθηκαν σε σύντομο χρονικό διάστημα.
Εμείς θα αγωνιζόμαστε για την ανάκαμψη και αναβάθμιση των μεταμοσχεύσεων στη χώρα μας, κόντρα σε όποια συντεχνία δημιουργεί αναχώματα για την επίτευξη αυτού του ευγενή σκοπού. Άλλωστε το οφείλουμε στην κοινωνία και σε όλους αυτούς τους ασθενείς που περιμένουν εναγωνίως ένα μόσχευμα ώστε να ξαναρχίσουν μια νέα ζωή.

Related Posts :



No comments: