Tuesday 25 May 2010

Γίνονται μητέρες με μεταμόσχευση ωοθηκών

Oι γυναίκες με καρκίνο ή όσες θέλουν να κάνουν σε μεγαλύτερη ηλικία παιδιά, μπορούν σήμερα να διατηρήσουν τη γονιμότητά τους με τη μέθοδο της κρυοσυντήρησης της ωοθήκης (ολόκληρης ή τμήματός της), ενώ τελευταία έγινε πραγματικότητα και η μεταμόσχευση ωοθήκης. Κάθε χρόνο εκατομμύρια γυναίκες προσβάλλονται από καρκίνο (στις ΗΠΑ 650.000 νέες περιπτώσεις) και το 8% αυτών των περιπτώσεων αφορά γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας. Με τις σύγχρονες μορφές θεραπείας, η πενταετής επιβίωση αγγίζει ποσοστό 80% και 90%. Ενας στους 250 ενήλικες σήμερα έχει επιζήσει ύστερα από κάποια μορφή καρκίνου.

«Πολλά από τα χημειοθεραπευτικά φάρμακα είναι, όμως, γοναδοτοξικά και σε μερικές περιπτώσεις υπάρχει ο κίνδυνος, το κορίτσι όταν τελειώσει τις θεραπείες και γίνει καλά, να μπει σε αυτό που λέγεται πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια, δηλαδή πρόωρη κλιμακτήριο», επισημαίνει ο γυναικολόγος, αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης κ. Βασίλης Κοντόπουλος.
«Ο ογκολόγος που έχει αναλάβει την περίπτωση, ξέρει καλά τις παρενέργειες τής κάθε μορφής θεραπείας που προτείνει. Σε περιπτώσεις που υπάρχει κίνδυνος να χαθεί η αναπαραγωγική ικανότητα, σήμερα παγκοσμίως οι ογκολόγοι προτείνουν εάν η ασθενής είναι παντρεμένη και ώριμης ηλικίας, να υποβληθεί σε μια γρήγορη εξωσωματική γονιμοποίηση, πριν από την έναρξη της χημειοθεραπείας ή ακτινοβολίας. Εάν όμως πρόκειται για ένα κορίτσι, π.χ. 15 ετών, τότε ίσως προτείνει την κρυοσυντήρηση τμήματος ή ολόκληρης της ωοθήκης, σε οργανωμένο κέντρο κρυοσυντήρησης».
Σε αυτήν την περίπτωση, είτε με λαπαροσκόπηση είτε με μικρή τομή (μίνι λαπαροτομία), θα αφαιρεθεί τμήμα ωοθήκης ή ολόκληρη η μία ωοθήκη και θα κρυοσυντηρηθούν.
«Αν πρόκειται για τμήμα, τότε αυτό κόβεται σε μικρότερα τμήματα (λωρίδες), που κρυοσυντηρούνται χωριστά, ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν το καθένα χωριστά», εξηγεί ο κ. Κοντόπουλος.
«Εάν πρόκειται για αφαίρεση ολόκληρης της ωοθήκης, αυτή κρυοσυντηρείται και ύστερα από χρόνια, όταν χρειαστεί, επανατοποθετείται στη θέση της (μεταμοσχεύεται). Η κρυοσυντήρηση ωοθηκικού ιστού έχει εφαρμοστεί ευρέως τα τελευταία χρόνια και συνεχώς βελτιώνεται, γιατί βελτιώνονται τα υλικά κρυοσυντήρησης. Όταν η νεαρή γυναίκα γίνει καλά και θέλει να αποκτήσει οικογένεια, τότε τα τμήματα που έχουν κρυοσυντηρηθεί θα μεταμοσχευθούν πάλι σε αυτήν».
Αν αυτά μεταμοσχευθούν στην περιοχή της ωοθήκης, τότε αυτή η μεταμόσχευση λέγεται ορθότοπη. Εάν τοποθετηθούν σε άλλο μέρος (υποδόριο κοιλιάς ή υποδόριο βραχίονα), τότε η μεταμόσχευση λέγεται ετερότοπη. «Εάν ο ιστός πρόκειται να εμφυτευτεί στο υποδόριο της κοιλιάς ή του μπράτσου, αυτό γίνεται με τοπική νάρκωση», λέει ο κ. Κοντόπουλος.
«Εάν πρόκειται να τοποθετηθεί στην κοιλιά, αυτό γίνεται με λαπαροσκόπηση. Τα τεμαχίδια που εμφυτεύονται δημιουργούν γύρω τους τις πιο πολλές φορές αγγεία και έτσι μπορούν και επιβιώνουν και δεν νεκρώνονται. Παράγονται ορμόνες και ωοθυλάκια μόνα τους. Εάν όχι, χορηγούμε στις γυναίκες ορμόνες που διεγείρουν γενικότερα τις ωοθήκες (γοναδοτροπίνες - FSH), οπότε αυτά τα εμφυτευμένα τμήματα, διεγειρόμενα παράγουν ωοθυλάκια και ορμόνες (οιστρογόνα)».

Η επιτυχία
Έχουν σήμερα γεννηθεί παιδιά ύστερα από μεταμόσχευση τμημάτων κρυοσυντηρημένου ωοθηκικού ιστού στο υποδόριο του μπράτσου (βραχίονα) και τα ωάρια ελήφθησαν με μια λεπτή βελόνα από το μπράτσο, χωρίς νάρκωση. «Για να έχει η μεταμόσχευση καλύτερα αποτελέσματα, τα τελευταία πέντε χρόνια, αντί να γίνει μεταμόσχευση τμημάτων ωοθηκικού ιστού κ.λπ., γίνεται αφαίρεση της μίας ωοθήκης ολόκληρης και όταν χρειαστεί επανατοποθέτηση αυτής, δηλαδή μεταμόσχευση ωοθήκης».
Το φθινόπωρο του 2008, μία γυναίκα 38 ετών στο Λονδίνο έμεινε έγκυος και γέννησε ένα υγιές μωρό ύστερα από μεταμόσχευση ωοθήκης. Ακολούθησε ένα παγκόσμιο συνέδριο για το ίδιο θέμα.
Εκτοτε έχουν γραφτεί πολλά άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά. Υπήρξαν άρθρα που ανέφεραν ότι αυτή η νέα τεχνική θα προσφέρει σε γυναίκες 30-35 ετών τον τρόπο να αφαιρούν τη μία ωοθήκη τους και να την κρυοσυντηρούν για διατήρηση της γονιμότητάς τους, αποκαλώντας αυτόν τον τρόπο γενετική εξασφάλιση (Genetic Insurance) και να την επανατοποθετούν στη θέση της όταν θα είναι έτοιμες να δημιουργήσουν οικογένεια.
«Επίσης, πολλές γυναίκες μπαίνουν στην κλιμακτήριο νωρίς, οπότε και αυτές, αν το ξέρουν, θα αναζητήσουν τη γενετική τους εξασφάλιση», λέει ο κ. Κοντόπουλος. «Μια γυναίκα στις ΗΠΑ, που μπήκε στην κλιμακτήριο πριν από τα 20 της χρόνια, ύστερα από πολλά χρόνια ζήτησε από την όμοια δίδυμη αδελφή της (identical twin) που είχε ήδη δύο παιδιά, να της δωρίσει μία ωοθήκη. Η μεταμόσχευση ωοθήκης πέτυχε και η λήπτρια έμεινε έγκυος από τη δανεική ωοθήκη της αδελφής της, ύστερα από 20 χρόνια απελπισίας».

Οι κίνδυνοι
Σύμφωνα με τις οδηγίες του Αμερικανικού Συλλόγου Αναπαραγωγικής Ιατρικής (ASRM) σχετιζόμενες με κρυοσυντήρηση και μεταμόσχευση ιστού ωοθήκης σε ασθενείς με προηγούμενο καρκίνο, πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη θέματα ασφαλείας και ωοθήκης, καθ' όσον σε αυτές τις ασθενείς υπάρχει η πιθανότητα επανεμφάνισης του αρχικού καρκίνου. Γι' αυτό, συνιστούν συνεργασία ογκολόγου και του ειδικού που θα ασχοληθεί με την ασθενή.
«Σε νέα κορίτσια, η μεταμόσχευση θα χρειαστεί ύστερα από 5-15 χρόνια», λέει ο κ. Κοντόπουλος. «Η προχωρημένη μοριακή τεχνολογία, κυτταρογενετική και μοριακή βιολογία θα έχει βελτιωθεί πολύ, ώστε θα μπορούν να απομονώνουν την ύπαρξη καρκινικών κυττάρων στο μόσχευμα. Για αποφυγή τέτοιων επιπλοκών, καθώς επίσης και μη επιτυχούς μεταμόσχευσης, διάφοροι ερευνητές προσπαθούν να καλλιεργήσουν στο εργαστήριο τον ιστό που πρόκειται να μεταμοσχευτεί, δηλαδή να αναπτύξουν ωάρια από αυτό το τμήμα της ωοθήκης, ώστε τα έμβρυα να είναι ελεύθερα από τυχόν επιμόλυνση με καρκινικά κύτταρα».
Μια άλλη πειραματική ακόμη διαδικασία είναι η ωρίμαση στο εργαστήριο των άωρων ωοθυλακίων, που ευρίσκονται στον κρυοσυντηρημένο ιστό - λωρίδα. «Άωρα ωοθυλάκια - ωάρια μπορούν να απομονωθούν είτε από φρέσκο είτε από κρυοσυντηρημένο ωοθηκικό ιστό», εξηγεί ο κ. Κοντόπουλος. «Αυτά τα ωοθυλάκια έχουν το ωάριο στο κέντρο και γύρω τους μία σειρά από κύτταρα που λέγονται κοκκιώδη. Αυτά τα κοκκιώδη κύτταρα στο εργαστήριο, με τη βοήθεια ορμονών και πολλαπλασιαστών, μπορεί να ωριμάσουν. Τα αποτελέσματα είναι ακόμα φτωχά, αλλά με την τόσο ταχύτατη βελτίωση των καλλιεργητικών μέσων ελπίζουμε ότι θα βελτιωθούν σύντομα».
Στο άμεσο μέλλον, η μεταμόσχευση ωοθήκης θα είναι υπόθεση ρουτίνας _ όπως η μεταμόσχευση νεφρού σήμερα _ και θα βοηθήσει πολλές γυναίκες. Αυτό υπογραμμίζει ο κ. Κοντόπουλος και καταλήγει: «Η διατήρηση της γονιμότητας με τη μέθοδο κρυοσυντήρησης τμήματος ή ολόκληρης της ωοθήκης, αποτελεί γεγονός, πειραματικό μεν σήμερα, βελτιωμένο συνεχώς όμως, που πρέπει να προσφέρεται σε όλες τις νέες γυναίκες που έχουν καρκίνο».

Πώς γίνεται η επέμβαση
Η αφαίρεση ωοθήκης είναι απλή υπόθεση, ενώ η κρυοσυντήρηση αυτή καθεαυτή είναι δύσκολη και η επανατοποθέτησή της _ δηλαδή, η μεταμόσχευση _ ακόμα πιο δύσκολη, γιατί είναι μια πολύ εξειδικευμένη επέμβαση. «Για μία γυναίκα που θα επανατοποθετήσει τη δική της ωοθήκη, δεν θα υπάρχει πρόβλημα, όσον αφορά αυτό που λέγεται "αποβολή οργάνου" (rejection)», λέει ο κ. Κοντόπουλος. «Εάν είναι όμοιες δίδυμες αδελφές, τότε μπορεί η μία να δώσει την ωοθήκη της για μεταμόσχευση στην άλλη αδελφή. Εάν μια γυναίκα θέλει να δωρίσει την ωοθήκη της σε μια άλλη που δεν είναι δίδυμη αδελφή της, τότε είναι μια πολύ πιο πολύπλοκή ιστορία και απαιτεί πολλούς ελέγχους και ειδικές θεραπείες, λόγω του κινδύνου αποβολής της δανεικής μεταμοσχευμένης ωοθήκης».
Η αφαίρεση της ωοθήκης γίνεται είτε με λαπαροσκόπηση είτε με μια μικρή τομή (μίνι λαπαροτομία). «Το σημαντικό είναι να αφαιρεθεί η ωοθήκη με τον μίσχο της, δηλαδή με τμήμα των αγγείων της, ώστε όταν μεταμοσχευτεί ύστερα από χρόνια, να μπορεί ο ειδικός να συνδέσει αρτηρία με αρτηρία και φλέβα με φλέβα και να επιτευχθεί η αιμάτωση στις ωοθήκες», τονίζει ο κ. Κοντόπουλος.
«Ύστερα από μια επιτυχή αναστόμωση αγγείων και μεταμόσχευση, περνούν μερικοί μήνες για να αρχίσει να λειτουργεί η ωοθήκη. Στην περίπτωση της δίδυμης αδελφής που αναφέραμε, πέρασαν 5 μήνες έως ότου αρχίσε να λειτουργεί η ωοθήκη και γέννησε 22 χρόνια μετά την πρόωρη κλιμακτήριό της. Η οστεοπόρωση μάλιστα που την ταλαιπωρούσε για χρόνια, διορθώθηκε και αυτή μόλις άρχισε να λειτουργεί η ωοθήκη».
Η αναστόμωση των αγγείων της ωοθήκης θα πρέπει να γίνεται μόνον από εξειδικευμένους ιατρούς (αγγειοχειρουργούς - μικροχειρουργούς).

Ρεπορταζ Μαίρη Κατσανοπούλου

Related Posts :



No comments: